Studio AMS

Alleen met ethiek win je het vertrouwen weer terug

Datum: 28-01-2022 Auteur: Boudewijn de Bruin

Bij de RODE LOPER Amsterdam editie op 11 februari 2022, met als thema “(financiële) Ethiek en de Renaissance van de Fundamentele Beginselen", is Boudewijn de Bruin, hoogleraar Financiële Ethiek, een van de panelleden. Als schot voor de boeg op de dialoog legt hij uit waarom "alleen met ethiek je het vertrouwen weer terugwint".


Finance en ethiek hebben een gemeenschappelijke geschiedenis die teruggaat tot in het oude Griekenland. De filosoof Thales wilde wel eens laten zien dat filosofen óók goed geld kunnen verdienen. Hij voorspelde een goede olijvenoogst, nam een optie op de huur van alle olijfpersen in het oogstseizoen, en liep binnen toen zijn voorspelling bewaarheid werd. 

Thales is misschien wel de eerste optiehandelaar uit de geschiedenis. Hij is zeker een van de eerste westerse filosofen die zich over de fundamentele vragen van het leven hebben gebogen, nog voor Socrates dat zou gaan doen.

Waar gehandeld wordt gaan normen gelden. De code van Hammurabi – een steen die je in het Louvre kunt bekijken – is een van de oudste wetboeken die we nog hebben, bijna vierduizend jaar oud, veel ouder dan Thales.


Maar op die steen staan al regels die direct betrekking hebben op financiële ethiek, bijvoorbeeld over schuld die je door storm of overstroming niet terug kan betalen, of over de verantwoordelijkheden van de belastinginspecteur. Er schijnen ook al voorlopers van de accountant te zijn geweest in het oude Mesopotamië: mensen die konden rekenen, en op wie je kon rekenen.


Over een code of ethics wordt vaak lacherig gedaan - totdat je een tuchtzaak aan de broek hebt of negatief op de voorpagina van het FD staat


Hoe zorg je ervoor dat mensen op je kunnen rekenen? Vertrouwensberoepen pakken dat vaak aan door iets dat weinig verschilt van de code van Hammurabi: een code of ethics. Daar wordt soms wat lacherig over gedaan – totdat je een tuchtzaak aan de broek hebt of negeatief op de voorpagina van het FD staat. Vertrouwen komt te voet, en gaat te paard.

De incidenten die de krantenlezer meekrijgt halen het vertrouwen in de beroepsgroep omlaag. De maatschappelijke acceptatie van de beroepsgroep kalft af. Van de door de NBA in 2019 ondervraagde respondenten (geen accountants) geeft 21% aan zeer veel of veel vertrouwen te hebben in de accountancysector. Dat staat in schril contrast met het de 60% tot 80% respondenten (in een onderzoek van het Rathenau instituut) die veel of tamelijk veel vertrouwen in medisch onderzoek, klimaatwetenschap, en voedingsmiddelenonderzoek hebben.



Vlak na de mondiale financiële crisis verschenen er over de hele wereld rapporten met als titel ‘Naar herstel van vertrouwen’. Banken bezwoeren hun klanten om dat vertrouwen weer terug te brengen. Maar zo gemakkelijk gaat het niet. Aan vertrouwen gaat betrouwbaarheid vooraf. Als je vertrouwd wil worden, zorg er dan voor dat je betrouwbaar bent – en dat je als betrouwbaar gezien wordt.


Natuurlijk geeft een code of ethics geen garantie voor goed gedrag. Natuurlijk is ethiek niet het enige dat nodig is. Een vertrouwensberoep draait óók op zaken als gespecialiseerde vakkennis en expertise. Maar het stelselmatig negeren van een code of ethics geeft wél garantie voor slecht gedrag. Alleen met ethiek win je het vertrouwen weer terug.